Joanna Jasińska - Ocena z wychowania fizycznego na tle zagadnień oceny w dydaktyce
Joanna Jasińska
Ocena z wychowania fizycznego
na tle zagadnień oceny w dydaktyce
Ocenianie jest procesem zbierania informacji, formułowania
sądów i podejmowania decyzji. Natomiast ocena szkolna to ustosunkowanie się
nauczycieli do osiągnięć ucznia i informowania o wyniku uczenia się. Wyrazem
oceny szkolnej może być stopień szkolny lub opinia wyrażona w formie pisemnej
lub też ustnej. Obecnie w naszym kraju obowiązuje 6-cio stopniowa skala ocen
(od 1 do 6). Nauczycielom często trudno się w tej skali zmieścić, rozszerzają
więc tą skalę dodając plusy lub minusy (w przypadku ocen śródrocznych i końcoworocznych
nie stosuje się plusów i minusów).
Istnieją również następujące
skale ocen:
bieżąca
semestralna (śródroczna)
roczna (końcowo roczna)
Przedmiotem bieżącej kontroli jest sprawdzenie i ocena
wyników nauczania uzyskanych na poszczególnych lekcjach. Do najczęściej stosowanych
sposobów sprawdzania przyswojonej wiedzy i zdobytych umiejętności praktycznych
należy:
ustna, wyrywkowa kontrola,
tzw. kartkówka (sprawdzian pisemny),
test dydaktyczny,
praca mająca na celu sprawdzenie praktycznych umiejętności
uczniów, jak np. montaż określonego urządzenia według schematu podanego na
lekcji, przeprowadzenie doświadczenia chemicznego itd.
odpowiedzi ustne
prace klasowe
Przy wystawianiu ocen semestralnych i rocznych podobnie
jak w przypadku ocen bieżących stosuje się testy dydaktyczne, prace pisemne,
sprawdziany praktyczne itp. przy czym służą one sprawdzeniu znacznie obszerniejszej
treści, bo przerobionych w ciągu danego semestru bądź roku nauki. Jednak
uzyskane wyniki nie powinny decydować o ocenie semestralnej czy rocznej,
gdyż powinna ona opierać się na wszystkich poprzednich sprawdzianach i testach,
a ponadto na wszech stronnej pracy każdego ucznia.
Ocena szkolna spełnia kilka ról.
Przede wszystkim jest to rola diagnostyczna. Programy nauczania
wyznaczają cele poszczególnych przedmiotów. Taksonomia celów nauczania wylicza
je bardzo szczegółowo i pozwala opracować dokładną instrukcja poszczególnych
czynności, potrzebnych do rozwiązania kolejnych zadań. Uczeń musi zatem przyswoić
określone programami treści nauczania, zrozumieć je, stosować w różnych ćwiczeniach
i życiu praktycznym. Pracując nad treściami ćwiczy zarazem własne myślenie i
zdobywa umiejętności uczenia się. Równocześnie wytwarza się odpowiedni stosunek
ucznia do poznawanych treści, rozbudza się jego zainteresowanie, wzmacniają
się motywy ucznia się, ale może być i na odwrót, powstaje odraza do tematu,
zniechęcenie ćwiczeniami, znudzenie nauką itp. Nauczyciel, sprawdzając w ciągu
roku postępy ucznia, zwraca uwagę na realizację szczegółowych zadań i na tej
podstawie wydaje ocenę poszczególnym uczniom bądź zespołom. Umożliwia mu to
wprowadzenie pewnej korekty do procesu nauczania, jeśli wyniki nauczania w pewnej
dziedzinie okażą się niewystarczające ,ale również udzielenie niektórym uczniom
wskazówek dotyczących usunięcia luk i błędów w opanowanej wiedzy. Takie sprawdzenie
jest potrzebne dość często, by nie dopuścić do utrwalenia się błędu i przekształcenia
się źle przyswojonych wiadomości w nawyki.
Ocena spełnia również rolę selekcyjną. Decyduje o corocznych
promocjach i powtarzaniu klasy, o terminowym lub opóźnionym kończeniu szkoły,
o skierowaniu do różnego typu szkół średnich, o uzyskaniu świadectwa dojrzałości
i o dostaniu się na wyższe studia, w życiu zawodowym - o awansie.
Ma również znaczenie wychowawcze. Pozytywna ocena jest do
dalszego uczenia się, wzmacnia motywację ucznia. Ocena negatywna może być dla
niego ostrzeżeniem, gdy jednak ustawicznie powtarza się, zniechęca do nauki
i prowadzi do niepowodzeń szkolnych. Dlatego nauczyciele stawiają uczniom mało
uzdolnionym łatwiejsze pytania, by również oni odczuli sukces i wytrwali w pilności
w zdobywaniu nowych umiejętności. Nie ma takiego ucznia, który nie posiadał
by pewnych cech dodatnich zasługujących na pochwałę. Nawiązanie do nich poprzez
wyrażenie dobrej oceny i zachęcenie do pracy nad sobą, wsparcie czasami dobrą
oceną dalszych wysiłków ucznia w wyrównaniu braków może usunąć zaniedbanie i
uratować niejednego ucznia przed porażką.
Kazimierz Sośnicki rozróżnia dwie oceny: aktualistyczną i
dyspozycyjną.
Pierwsza nie wnika w całość procesów wewnętrznych i zewnętrznych
pracy ucznia, pomija obserwację postępów, wkładu pracy, wysiłków, jego stanów
uczuciowych itp. Izolując się od całego bogactwa procesów towarzyszących uczeniu
się skupia uwagę na jednorazowym rezultacie.
Druga stara się uzupełnić braki pierwszej. Określa ona nie
tyle aktualny stan opanowania wiedzy, co dyspozycje psychiczne i warunki pracy
ucznia. Daje pełniejszy obraz całego procesu zdobywania wiadomości i umiejętności.
Nie chodzi w tym przypadku o sam końcowy efekt uczenia się, który nie koniecznie
musi w konkretnym przypadku pomyślnie się zaprezentować, lecz o zdolność do
pewnych procesów myślowych czy sprawnościowych, o potencjalną możliwość uzyskania
wysokiego osiągu w korzystnych dla ucznia warunkach.
Między tymi dwoma rodzajami oceny ucznia jest dość duża różnica.
Co innego bowiem jest ustalić i możliwie dokładnie oceniać aktualnie posiadane
wiadomości i umiejętności ucznia, a zgoła co innego - zdać sobie sprawę
co jest przyczyną postępów ucznia, co hamuje jego rozwój, jego zdolności. Jakimi
metodami można optymalnie podnieść poziom jego wydolności.
Ocena w wychowaniu fizycznym
Wychowanie fizyczne w szerokim zakresie i pełnym
rozumieniu obejmuje cały kompleks zagadnień natury zdrowotnej, higienicznej
i wychowawczo-organizacyjnej w odniesieniu do dzieci i młodzieży.
Główną troską tych zabiegów jest taki oddziaływanie, które mając na względzie
pełny rozwój osobowości człowieka zmierza przede wszystkim do pomnażania jego
potencjału biologicznego. Nie chodzi tu jedynie o zdrowie,
sprawność fizyczną, rozwijanie zdolności i umiejętności ruchowych, ale
także o higieniczny tryb życia, ładną postawę, harmonijny rozwój ciała.
Przez wychowanie fizyczne współuczestniczy się też w kształtowaniu postawy
społecznej ucznia oraz wyrabia się takie cechy osobowości, jak dzielność, odwaga,
zdecydowanie, przedsiębiorczość, zaradność.
Według Macieja Demela ocena szkolna z wychowania fizycznego
jest bardzo ważnym czynnikiem motywującym i regulującym stosunek ucznia do przedmiotu
nauczania. Spełnia ona funkcję dydaktyczną, wychowawczą i społeczną.
Funkcja dydaktyczna oceny szkolnej wiąże się z potrzebą stałego
informowania nauczyciela i ucznia o stopniu realizacji celów wytyczonych przez
program nauczania. Ocena stanowi również rodzaj diagnozy pedagogicznej, która
ułatwia właściwy dobór oraz korektę środków postępowania dydaktyczno-wychowawczego.
Ponad to stwarza podstawę do porównania wyników poszczególnych uczniów, klas
i szkół.
Mówiąc o wychowawczej funkcji mamy głównie na uwadze wpływ
ocen na aktywność ucznia, jego motywację uczenia się oraz samodoskonalenia.
Kontrola i ocena zaspokajają poza tym potrzebę poznania własnej wartości i samo
potwierdzenia.
Społeczna funkcja oceny wyraża się tym, że jest ona istotnym
czynnikiem kształtującym wzajemne stosunki między jednostką a zespołem klasowym,
ułatwić również może dokonanie właściwego wyboru kierunków studiów lub pracy
zawodowej.
Zdaniem Zdzisława Chromińskiego ocena szkolna powinna do
tych cech indywidualnych ucznia, na których kształtowanie może wpływać wychowanie
fizyczne i sport. Ocena ta tym pewniej spełnia swoje wielorakie funkcje, im
bardziej symuluje przygotowanie uczniów do ich przyszłych zadań w życiu. Musi
być obiektywna, tzn. otrzymane informacje powinny być niezależne (w miarę możliwości
) od oceniającego i czynników podrzędnych. Zainteresowanie ucznia kryteriami
ocen uzależnione jest od ich atrakcyjności i prostoty. Ponad to kryteria powinny
uwzględniać szerokie kryteria normy adaptacyjnej. Stanowi to podstawowy warunek
realizacji mobilizującej i aktywizującej funkcji oceny.
Ponad to wprowadzenie oceny wiąże się z dążeniem dzieci i
młodzieży jaką jest dążenie do porządku.
Na temat sposobu oceniania w wychowaniu fizycznym wypowiadało się i nadal wypowiada
wielu dydaktyków. Różne są też zdania na temat kryteriów oceniania na lekcjach
w-f. W. Gniewkoski proponuje trzy kryteria:
sprawność fizyczna
postęp w sprawności fizycznej
postawa społeczna ucznia i jego stosunek do
przedmiotu
K. Zuchora na podstawie wyników swoich badań wysuną propozycje
przyznania podstawowego kryterium oceny z w-f umiejętnością ruchowym. Oparł
się na następujących przesłankach:
wychowanie fizyczne wywiera największy wpływ na
umiejętności ruchowe dzieci i młodzieży, na ich sprawność fizyczną i na
wiadomości o sporcie
umiejętności ruchowe są bardziej trwałe i stanowią
lepszą podstawę dobrowolnej działalności ruchowej młodzieży niż sprawność
fizyczna
poziom umiejętności ruchowej
poziom umiejętności ruchowych jest bardziej adekwatnym
wykładnikiem pracy nauczyciela z młodzieżą niż jej sprawność fizyczna,
która w dużym stopniu zależy od warunków fizycznych młodzieży
w ocenie umiejętności mieści się zarazem ocena
za sprawność fizyczną i wiadomości o sporcie.
Natomiast Z. Jaworski wymienia 5 kryteriów oceny z wf.
sprawność fizyczną
umiejętności ruchowe
postawę społeczną
aktywność sportową
wiedzę z zakresu wychowania fizycznego.
Jestem nauczycielem klas młodszych i często zastanawiam
się jak ocena z wf. może skrzywdzić dziecko, a przede wszystkim zniechęcić
do wykonywania ćwiczeń i czynnym uczestniczeniu w lekcji. Każde z
dzieci chce być najlepsze, zyskiwać dzięki temu naszą aprobatę i ocenę
najwyższą. Zastanówmy się więc i z rozwagą stawiajmy oceny, by nie skrzywdzić
uczniów, nie zniechęcić ich do sportu.
